De colline éternelle, zo staat de heuvel bekend waarop je een van de mooiste plekjes van Bourgondië vindt: Vézelay. Die benaming, eeuwige heuvel, is natuurlijk niet voor niets. Al eeuwenlang staat hier een bezienswaardigheid die pelgrims uit alle landen trekt en inmiddels ook door toeristen gevonden wordt. Vroeger kwam men hier vanwege de relieken van Maria, tegenwoordig met name vanwege de gezellige straatjes met oude huisjes, de indrukwekkende abdijkerk en het weidse uitzicht over de streek.
Jaarlijks bezoeken zo’n miljoen mensen de basiliek die hier sinds honderden jaren op de heuvel staat. Toch zijn er door het jaar heen nog meer dan genoeg momenten om in alle rust dit leuke stadje te verkennen, zo ontdekken we. Bijvoorbeeld aan het einde van de herfst, het tijdstip waarop wij door de smalle straatjes omhoog richting de kerk lopen. Een handjevol mensen, meer zijn het er niet die deze dag hebben uitgekozen om onder de indruk te raken van Vézelay.
Geschiedenis
Al direct nadat we de auto hebben neergezet net buiten het oude centrum, onderaan de heuvel, wordt duidelijk dat er veel historie verbonden is aan deze plek. Langs de heuvel zie je de oude ommuring die uit de middeleeuwen dateert. Vézelay is een langgerekt stadje, dat de contouren van de heuvel volgt waarop het ligt. Tegen de heuvel aan liggen al sinds de Romeinse tijd enkele wijngaarden, een geïsoleerd onderdeel van de wijnstreek Bourgogne.
We lopen de stad binnen via de lange straat die rechtstreeks naar de basiliek leidt. Aan weerszijden ontdekken we al snel de eerste monumentale huizen. Bijvoorbeeld het geboortehuis van Théodore de Bèze, een protestantse dichter uit de zestiende eeuw die bekend werd als opvolger van Calvijn en onder meer samen met Clément Marot de psalmen voor het Geneefse psalmboek vertaalde. Hoe hoger je in het stadje komt, hoe ouder de huizen. We maken een omweggetje naar de Porte Neuve, een van de twee overgebleven stadspoorten van het oude Vézelay. Via de Rue des Halles belanden we uiteindelijk op het plein voor de Basilique Sainte-Marie-Madeleine. Hier verrees in de middeleeuwen een klooster, nadat het vrouwenklooster in het nabijgelegen Sainte-Père door de Noormannen was verwoest.
Relikwieën
In de elfde eeuw groeide Vézelay uit tot een pelgrimsplaats nadat het klooster de vermeende overblijfselen van Maria Magdalena in bezit kreeg. In 1295 werden de concurrerende relikwieën van Saint-Maximin-la-Sainte-Baume echter als authentiek aangemerkt door de paus, waarna het belang van Vézelay snel verminderde. De pelgrims lieten de stad links liggen. De relikwieën van Vézelay werden later bovendien door de protestanten vernietigd. Na de godsdienstoorlogen in de zestiende eeuw en de Revolutie in de achttiende eeuw leek er dan ook definitief een eind te zijn gekomen aan de roem van Vézelay. Tot de bekende architect Viollet-le-Duc zich in de negentiende eeuw ontfermde over de kerk, die in slechte staat was. Na negentien jaar renovatiewerkzaamheden was het gebouw weer in oude luister hersteld. Niet veel later kreeg het van de paus een als echt aangemerkt relikwie toegewezen van Maria Magdalena, een botje, waarna de pelgrims opnieuw richting de stad trokken. Vanaf de jaren veertig van de twintigste eeuw is er ook weer een kloosterorde aan verbonden. Sinds 1993 worden de dagelijkse diensten in de abdijkerk gehouden door de Monastieke Gemeenschappen van Jeruzalem, waar zowel monniken als nonnen deel van uitmaken.
De historie van Vézelay is trouwens niet alleen verbonden met de verering van Maria Magdalena, het plaatsje is ook de geschiedenisboeken ingegaan als de plek waar in de twaalfde eeuw door Bernard van Clairvaux werd gepreekt voor de Tweede Kruistocht. Vanaf hier vertrok de monnik met in zijn kielzog een menigte strijders, op weg naar het Heilige Land.
Basiliek
De grootste bezienswaardigheid van Vézelay is natuurlijk de enorme basiliek. Het gaat om de grootste romaanse kerk van Frankrijk, het heeft zelfs een langer middenschip dan bijvoorbeeld de gotische Notre-Dame van Parijs en de kathedraal van Amiens. Als we het plein voor de kerk oplopen krijgen we een kleine teleurstelling te verwerken: de hele façade zit ingepakt en het voorportaal is niet toegankelijk. In plaats daarvan moeten we via een kleine gang de kerk in waarna we direct in de kerk uitkomen, zonder de timpanen te kunnen bewonderen, waaronder die uit de twaalfde eeuw. Helaas, maar de verbouwing, die nog tot maart 2020 duurt, was hoognodig.
Gelukkig is er nog genoeg reden om de basiliek alsnog te bezoeken. Binnen word je overrompeld door de afmetingen, de soberheid en de verstilde sfeer. De pilaren zijn uitgerust met kunstige kapitelen uit de twaalfde eeuw met Bijbelse voorstellingen. Aan de rechterkant van de kerk is ook nog een doorgang naar de resten van de kloostergang en de kapittelzaal. Van het klooster dat aan de kerk verbonden was is verder niet veel overgebleven, afgezien van enkele losse gebouwen buiten de basiliek.
Ben je uitgekeken in de kerk, loop dan ook nog even om het gebouw heen. Je komt dan op een open stuk grond dat aan de rechterkant begrensd wordt door een stenen muurtje, aan de rand van de heuvel. Vanaf hier kun je ver over het typische landschap van de Morvan uitkijken. Hier stond vroeger een kasteel, zo doet althans de naam van het weggetje (Rue du Château) vermoeden. Een mooi plekje om een bezoek aan Vézelay af te sluiten.
Update: Een van onze volgers stuurde in juli 2020 een foto van de gerestaureerde voorgevel, die inmiddels weer in volle glorie te bewonderen is.
En in het naastgelegen Saint-Père kun je de heerlijke kaas ‘Delice de Bourgogne’ vinden….