Het is het ultieme Franse vakantiebeeld: sfeervolle dorpen met kleurrijke vakwerkhuizen. In Nederland vind je ze eigenlijk alleen in Limburg, in Frankrijk zijn er veel meer streken en gebieden met mooie vakwerkhuizen. We zijn op onze reizen door Frankrijk al heel wat plekken tegengekomen waar de dorpen voor het grootste deel uit vakwerkhuizen bestaan. Waar vonden we de mooiste Franse vakwerkhuizen?
Wat is een vakwerkhuis en waarom werden ze gebouwd?
Vakwerk is een bepaalde manier van huizen bouwen die in de middeleeuwen aan populariteit won in Europa. Het bestaat uit een skelet van houten balken, waarbij de ruimtes tussen de balken opgevuld werden met een isolerend materiaal, vaak een mengsel van klei, stro en wat er maar voorhanden was, soms zelfs mest.
In diverse regio’s was er wel een andere reden om dit soort huizen te bouwen, zo begon men in de Elzas met deze bouwtechniek met name vanwege enkele aardbevingen die er in de middeleeuwen plaatsvonden. De overkoepelende reden voor dit soort huizenbouw was de lage prijs en aanwezigheid van de bouwmaterialen. Op veel plekken in Frankrijk was hout een veel goedkopere grondstof dan stenen. Het nadeel van vakwerkhuizen zou men echter ook snel ervaren. Steden en dorpen werden volgebouwd met dit soort houten huizen, vaak met niet meer dan smalle steegjes ertussen. Een enkel vlammetje kon er dan voor zorgen dat complete wijken binnen enkele uren door brand verwoest werden. Daarom werd in sommige streken de bouw van dit soort huizen na de middeleeuwen verboden. Ook kwam het voor dat mensen de onderste delen of de voorgevels in steen bouwden, en de rest van het huis met vakwerk. De hoogtijdagen van vakwerkbouw waren in de veertiende tot zestiende eeuw, ook tegenwoordig wordt er nog wel met deze manier van huizenbouw gewerkt, maar dan voornamelijk in renovatieprojecten.
Wat je bij vakwerk vaak ziet is dat de eerste verdieping uitsteekt boven de onderste laag, en soms zelfs meerdere verdiepingen. In het Frans noemt men dit encorbellements. Vaak werd belasting geheven op basis van het oppervlakte van de onderste bouwlaag. Een simpele manier dus om meer oppervlakte in je huis te krijgen zonder meer te betalen. De houten balken aan de voorgevels van vakwerkhuizen vormden verder een mogelijkheid om te tonen dat je wat geld te besteden had: de rijkere bewoners van zo’n pand lieten hun huis vaak versieren met allerlei kunstig houtsnijwerk.
Vakwerkhuis in het Frans
In het Frans kom je voornamelijk twee termen tegen voor vakwerkhuizen: maisons à colombages en maisons à pans de bois. De twee worden door elkaar heen gebruikt voor hetzelfde, maar er is een subtiel verschil in betekenis. Colombages slaat meer op de houten skeletbouw, pans de bois doelt meer op het geheel van zowel de houten palen als de opvulling tussen het hout.
Waar vind je vakwerkhuizen?
Vakwerkhuizen vind je door vrijwel heel Frankrijk, maar de grootste kans ze tegen te komen heb je in de regio’s Elzas, Normandië, Bretagne, Champagne, Zuidwest-Frankrijk en Frans Baskenland. Dat zijn streken waar weinig natuursteen aan het oppervlakte voorkomt en er vooral veel bossen waren of zijn. De goedkoopste en meest stevige manier om huizen te bouwen was dan door middel van vakwerk. Enkele van de mooiste dorpen en steden waar je vakwerkhuizen kunt tegenkomen:
- Champagnestreek
Troyes is een van de steden in Frankrijk met de hoogste dichtheid aan vakwerkgevels in het oude centrum. Je vindt hier tal van straten en steegjes met rijen aan vakwerkhuizen. Maar ook in kleine dorpen zijn nog tal van vakwerkhuizen te ontdekken. Een bijzondere vermelding waard zijn de vakwerkkerken in de streek bij het Lac du Der-Chantecoq. - Bretagne
In Bretagne vind je veel huizen van natuursteen, maar er zijn ook veel dorpen en steden waar nog middeleeuwse huizen staan met vakwerkgevels. Zoals in het centrum van Dinan, waar je mooie pleinen en straten met vakwerk vindt. - Normandië
Normandië is een regio die bekend staat om het vele vakwerk. Zoals bijvoorbeeld in de stad Rouen, die een bijzonder groot aantal vakwerkhuizen telt, naar schatting zo’n tweeduizend, waarvan een deel nog uit de veertiende eeuw stamt. Ook in kleinere plaatsen als Honfleur, Le Bec-Hellouin en Pont-l’Évêque zijn tal van vakwerkhuizen te bewonderen. Die laatste ligt in de Pays d’Auge, een streek met bijzonder veel vakwerkhuizen en -boerderijen. - Elzas
In vrijwel elk wijndorp in de Elzas staan wel vakwerkhuizen. Vooral in de herfst en winter zijn dit idyllische plekjes, als de wijngaarden in herfstkleuren komen en iets later, als eind november de straten versierd worden in kerstsfeer. Enkele niet te missen plaatsen zijn Colmar, Kaysersberg, Türckheim en Eguisheim. - Frans Baskenland
De traditionele huizen in Frans Baskenland bestaan vaak ook deels uit een vakwerkconstructie. Meestal is het vakwerk alleen op de hogere verdiepingen te zien en niet op de begane grond. Van oudsher werden de luiken en balken in een uniforme rode kleur geverfd. In vroeger tijden kwam die rode kleur dankzij het runderbloed dat gebruikt werd. Meer aan de kust zie je ook wel blauw in plaats van rood, dit schijnt afkomstig te zijn van vissersfamilies die hun restjes verf dat ze van hun boten over hadden ook op hun huizen smeerden. Tot slot zie je ook groen gekleurde vakwerkhuizen. Deze kleur verkreeg men vroeger door de toevoeging van ijzer aan de verf. Mooie plaatsen om de vakwerkhuizen te bekijken zijn onder meer Saint-Jean-de-Luz, Bayonne, Espelette en La Bastide-Clairence. - Gers en Ariège
Mooie vakwerkhuizen zijn we ook tegengekomen in de Gers, bijvoorbeeld in het dorpje Tillac, Fourcès en Simorre. In de Ariège kun je ze verder onder meer bewonderen in het prachtige dorp Mirepoix en het sfeervolle Foix, hoofdstad van het departement.
