Uitgestrekte velden met vrolijk gekleurd koolzaad liggen als een deken over een landschap waar honderd jaar geleden de bloedigste veldslagen uit de wereldgeschiedenis plaatsvonden. Ook al is het zo lang geleden, nog steeds komt de Grote Oorlog op veel plaatsen langs de Somme akelig dichtbij. Overal natuurlijk door de indrukwekkende begraafplaatsen met de strak in het gelid staande grafstenen, maar ook vind je nog her en der restanten van de strijd, loopgraven, kraters, en langs de kant van de weg geregeld niet-ontplofte munitie, door boeren uit de grond gevist bij het ploegen. Een bezoek aan de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog bij de Somme mag niet ontbreken op de bucket list van iedere Frankrijkliefhebber die ook in de recente geschiedenis geïnteresseerd is. Het is een ervaring die je nog lang zal bijblijven.
StreektipsZelf ook op ontdekkingstocht langs de slagvelden van de Somme? Misschien heb je iets aan deze tips!
Tijdens mijn tour langs de slagvelden en begraafplaatsen nam ik het plaatsje Albert als uitvalsbasis. Van juli tot september 1916 vond tussen Albert en het oostelijker gelegen Péronne de Slag aan de Somme plaats, de grootste veldslag uit de oorlog, waarbij in totaal in heel korte tijd ongeveer een miljoen soldaten om het leven kwamen. Het epicenter van de Eerste Wereldoorlog, zo zou je deze streek wel kunnen beschouwen. Welk landweggetje je er ook inslaat, om de paar kilometer vind je er kleine begraafplaatsen, keurig onderhouden, en allerlei herdenkingsplekken aan dagen of gebeurtenissen uit de strijd.
Wanneer je een roadtrip langs de slagvelden wilt houden kun je twee dingen doen, ofwel een route langs de belangrijkste hoogtepunten plannen, of gewoon op de bonnefooi in de auto stappen en maar rond gaan rijden in de omgeving van Albert en Péronne. Allebei de manieren hebben zo hun charme, want met die laatste kom je op onverwachtse plekken terecht. Maar ook de hoogtepunten uit de streek mag je natuurlijk niet missen.
Ik neem je mee op de route die ik zelf nam. We beginnen met een bezoek aan Albert, waar je onder meer de kerk kunt bekijken, en het Musée Somme 1916. De kerk en het museum vormen een goede inleiding op wat je later allemaal zult tegenkomen in de omgeving, en ze laten je direct al wat zien van de impact die de oorlog op de streek had.
Na Albert te hebben bekeken is het tijd om in de auto te stappen. We volgen de loop van de rivier de Ancre een stukje noordwaarts richting het volgende doel, Beaumont-Hamel. Het Canadese Beaumont-Hamel Newfoundland Memorial is qua oppervlakte de grootste herdenkingsplek die aan de oorlog herinnert. Je vindt er ook het grootste stuk loopgraven dat bewaard is gebleven. Op 1 juli 1916 vond hier op deze plek een grootscheepse aanval plaats op Duitse stellingen door een Brits-Canadese eenheid in samenwerking met andere delen van de geallieerde Britse en Franse strijdkrachten. De aanval mislukte en liep stuk op de Duitse troepen die zich goed ingegraven hadden. Van de uit zo’n 800 man bestaande eenheid kwam in een kwartiertje tijd 80% om het leven, en slechts een kleine 70 soldaten waren ongeschonden genoeg om de volgende dag weer mee te doen aan de strijd.
We vervolgen onze route oostwaarts. In de verte zie je de hele tijd al het Mémorial de Thiepval liggen, een indrukwekkend bouwwerk van 45 meter hoogte uit 1932. Hier zijn ook een bezoekerscentrum en begraafplaats gevestigd. Het is het grootste Britse oorlogsmonument ter wereld, en het is erg indrukwekkend om een tijdje over het terrein rondom het monument te dwalen.
Vanuit Thiepval nemen we de weg richting Authuille. Wanneer je in dit dorpje naar links gaat kom je bij Lonsdale Cemetery, een vrij kleine begraafplaats waar veel Britse soldaten liggen die op 1 juli 1916, de eerste dag van de Slag aan de Somme, om het leven kwamen.
Vanaf Lonsdale Cemetery voert de route ons naar de D929. Aan de linkerkant van de weg zie je dan al snel de Engelse begraafplaats van Pozières liggen. Na een korte stop vervolgen we de weg richting het noorden. Ten noorden van het dorpje Pozières vind je aan beide zijden van de weg de herdenkingsplek Windmill. Hier stond vroeger een windmolen, waar je nu nog enkel de ruïnes van aantreft, en het is een van de vele zwaarbevochten plekken van het gebied. Duizenden Australische soldaten verloren er hun leven.
Na de Windmill-site draaien we rechts de D6 in, richting het dorp Martinpuich. Hier kun je zien hoe langzaam en intensief de strijd was in de oorlog, want dit dorpje werd pas halverwege september 1916 op de Duitsers veroverd. Over het veroveren van een gebied van hemelsbreed ongeveer 5 kilometer werd dus tijdens de Slag aan de Somme maar liefst twee en een halve maand gedaan! En nog geen twee jaar later, tijdens het Lenteoffensief van de Duitse troepen, werd dit gebied opnieuw korte tijd door de Duitsers heroverd.
De D6 gaat over in de D107 en dan komen we rechts langs London Cemetery en even later in het dorp Longueval. Net aan de andere kant van het dorp is ook een interessante herdenkingsplek, namelijk het Delville Wood South African National Memorial. Misschien minder bekend is het feit dat er in de Eerste Wereldoorlog ook veel Zuid-Afrikaanse soldaten zijn omgekomen. Op deze plek wordt hun deelname aan de strijd herdacht. Het monument ligt midden in het bos waar in de oorlog zwaar om werd gevochten. Er is in het monument een tentoonstelling waar je onder meer wapens en de uitrusting van de soldaten kunt zien. Op de onderstaande foto zie je hoe het bos er na afloop van de strijd uitzag.
Na Longueval gaan we zuidwaarts langs Contalmaison naar Fricourt. Hier stoppen we bij een begraafplaats die er heel anders uitziet dan de groene velden met strakke marmeren stenen die we tot nu toe gezien hebben. Het is de Deutsche Kriegsgräberstätte Fricourt. Met al die aandacht die er voor de geallieerde strijdkrachten is, zou je bijna vergeten dat ongeveer de helft van alle doden bij de Slag aan de Somme van Duitse komaf was. De begraafplaats ligt op een prachtige locatie, midden tussen de koolzaadvelden.
Tot slot maken we een kleine sprong, naar de Somme, via Maricourt. Je komt hier uit bij een prachtige bocht in de rivier, en kunt mooi via Cappy en Bray-sur-Somme langs de Somme verder rijden. Bovenaan bij Vaux passeer je het Belvédère d’Éclusier-Vaux, een van de mooiste uitzichtspunten van dit gebied over de Somme. Het einddoel is Le Hamel, in het westen.
Bij Le Hamel is het tijd voor de laatste bestemming op de slagvelden van vandaag, het Australian Corps Memorial Park. Na het Lenteoffensief van de Duitsers in het voorjaar van 1918 waren de geallieerden ver in de richting van Amiens teruggedrongen. Een beslissende slag in de strijd vond echter rond het plaatsje Le Hamel plaats. De troepen maakten hier gebruik van een nieuwe strategie die later bepalend zou worden bij de grote Slag om Amiens. Er werd door de geallieerden een geslaagde gecombineerde aanval opgezet van zowel infanterie, artillerie en tanks, waarbij de troepen via de lucht bevoorraad werden. In slechts 93 minuten tijd werd de overwinning in deze slag behaald.
Bij Le Hamel werd in 2008 een nieuw herdenkingsmonument geopend als eerbetoon aan de 100.000 Australische soldaten die gevochten hebben in de oorlog. Het is een prachtige, verstilde plek, met een weids uitzicht over de Sommestreek.
Deze route langs enkele bezienswaardigheden in de streek rond Albert rij je in ongeveer anderhalf uur, maar omdat je onderweg geregeld zult stoppen om de herdenkingsplekken, tentoonstellingen en resten van slagvelden te bekijken kun je er gerust de hele dag voor uittrekken. Een tip, rij vanuit Le Hamel door naar Amiens, en breng daar de avond door.
