Verstilling in het Musée de la Grande Chartreuse

De heilige Bruno en zijn zes compagnons kozen niet zomaar een plek uit toen ze zich in het jaar 1084 in deze streek vestigden. Halverwege een afgelegen bergdal, moeilijk toegankelijk en een groot deel van het jaar zelfs compleet afgesloten van de buitenwereld door een wit sneeuwdek. In het Musée de la Grande Chartreuse ontdek je alles over de geschiedenis en bijzondere leefwijze van de monniken, die bekend staan vanwege het feit dat ze een leven in stilte leiden.

Chartreuse: de naam komt waarschijnlijk van Calma Trossa, wat ‘ontgonnen weide’ betekent. In de loop der jaren werd dat van Charme Trousse, uiteindelijk Chartrousse en tot slot Chartreuse. Toen de monniken zich hier vestigden, namen ze de naam aan van het buurdorp, het huidige Saint-Pierre-de-Chartreuse in Latijnse vorm, Cartusia. Dat werd later Ordo Cartusiensis, en in het Nederlands de Orde der Kartuizers.

De heilige Bruno trok zich hier met een aantal monniken terug om zich volledig op God te kunnen richten. Hij had toen nog niet de intentie om daadwerkelijk een nieuwe kloosterorde te stichten. Gaandeweg kreeg deze echter toch vorm en kwamen er geschreven en ongeschreven richtlijnen voor de monniken. Een van de belangrijkste regels waar men zich tegenwoordig aan houdt is die van stilte: men heeft er zo min mogelijk sociale contacten. Er is, anders dan wat veel mensen denken, geen absoluut stiltegebod in de kloosters, maar men praat enkel met elkaar als dat echt noodzakelijk is voor het kloosterleven of tijdens de liturgie. Alleen tijdens de wekelijkse spaciement mag er vrijuit met elkaar gesproken worden. Tijdens deze spaciement, die ongeveer vier uur duurt, trekken de monniken eropuit, buiten de muren van het klooster, en maken ze een wandeling. Dit doen ze in twee-of drietallen die om de zoveel tijd wisselen zodat iedereen elkaar gesproken kan hebben.

Tijdens onze beklimming van de Charmant Som zagen we het bekende klooster al liggen. Omdat ik een aantal jaar geleden al eens de film Into Great Silence had gezien, stond een bezoek aan deze bijzondere vallei hoog op het verlanglijstje. De filmmaker Philip Gröning volgde voor zijn film de monniken enkele maanden, hij kreeg, heel uniek, toegang tot het klooster en mocht vrijwel alles vastleggen. Als vakantieganger het afgesloten klooster zelf bezoeken kan niet, maar wat wel kan is een bezoek brengen aan het museum. Dit is gevestigd in een bijgebouw van het klooster, dat vroeger ook als klooster fungeerde maar dan voor lekenbroeders, de monniken die contacten met de buitenwereld hielden of diverse werkzaamheden hadden om het kloosterleven draaiende te houden.

Smaakvolle verstilling

Via een rondwandeling door het gebouw wordt je door de geschiedenis en leefwijze van de monniken heengeleid. We beginnen in de kleine kapel en gaan vervolgens door een gang met aan de rechterzijde overal kamertjes die zijn ingericht zoals gebruikelijk in een kartuizerklooster. Sober, met een bed en een plek voor gebed en bijbelstudie. Via een luikje in de muur kregen de monniken hun eten.

In een gang verder krijgen we een beeld van de overige Kartuizerkloosters, aan de hand van schilderijen. Overal zijn ze min of meer op dezelfde manier ingericht, met de herkenbare cellen waar de monniken woonden rondom een kloostertuin. Natuurlijk ontbreekt ook de geschiedenis van de bekende gelijknamige drank niet. Sinds het eind van de negentiende eeuw komt een deel van de inkomsten van het klooster uit de verkoop van de drank, die tot nog niet zo lang geleden door de monniken zelf werd gemaakt. Slechts twee monniken van het klooster kennen het exacte recept. Tegenwoordig wordt het door een bedrijf in Voiron vervaardigd, nog wel onder toezicht van de Kartuizermonniken.

Na ons bezoek aan het klooster lopen we voorbij de kleine winkel net voor de uitgang. Commercieel zijn ze wel, die monniken. Want ook wij lopen natuurlijk niet naar buiten zonder een flesje van deze likeur in te slaan. Een bezoek aan het kloostermuseum geeft je een blik op het bijzondere leven van de monniken, maar helemaal dichtbij komen ze niet. Wie zijn ze, waarom leven ze zo? Daarvoor moet je terecht bij de hierboven al genoemde ruim twee uur durende documentaire. Natuurlijk het best te bekijken onder het genot van een glaasje Chartreuse.