In de voetsporen van Jeanne d’Arc, van Domrémy naar Rouen

Jeanne d’Arc, misschien wel de bekendste Française aller tijden. Meer dan zeshonderd jaar geleden werd ze geboren. Ze was nog geen twintig jaar oud toen ze in Rouen ter dood werd gebracht. En nog altijd spreekt haar verhaal tot de verbeelding. Talloze boeken en films verschenen er over haar en op heel veel plekken in Frankrijk vind je verwijzingen naar haar levensverhaal. Wie was ze eigenlijk, en wat kun je vandaag de dag nog van haar leven terugvinden in Frankrijk? Ga mee in de voetsporen van deze icoon uit de Franse geschiedenis!

Geschiedenis van Jeanne d’Arc

Toen Jeanne geboren werd, in 1412, zag Frankrijk er heel anders uit dan nu. Zowel in politiek als sociaal opzicht. Er was een oorlog tussen de Fransen en Engelsen, en ook was er in Frankrijk zelf een burgeroorlog aan de gang om de macht over het koninkrijk. In 1422 overleed de toenmalige koning Charles VI. Zijn zoon, de dauphin (kroonprins), Charles VII, die toen 19 was, had volgens een verdrag geen recht meer op de troon, maar dat was tegen de zin van hemzelf en een deel van de adel.

Goddelijke opdracht
En dan komt Jeanne op het toneel. Ze is een eenvoudig boerenmeisje uit het kleine gehucht Domrémy, maar ze heeft naar eigen zeggen een goddelijke opdracht gekregen. Op haar dertiende hoort ze voor het eerst de stem van God, die haar zegt om trouw naar de kerk te gaan. Later komen daar de stemmen van enkele heiligen bij, die haar opdragen Frankrijk te bevrijden en de kroonprins op de troon te helpen. Ze trekt naar de stad Vaucouleurs om de hulp van een plaatselijke kapitein in te schakelen, die haar een escorte naar de kroonprins moet geven. Na enkele pogingen krijgt ze dankzij haar vasthoudendheid en enkele bijzondere gebeurtenissen – waaronder voorspellingen die uitkwamen – eindelijk waar ze om vraagt.

Ze reist in 1429 naar Chinon, waar ze een ontmoeting weet te regelen met de dauphin en hem vertelt over haar missie. Inmiddels heeft ze zich als man verkleed, iets wat ze tot aan haar dood zal blijven volhouden. Ze verblijft enkele weken aan het hof, en doet uiteindelijk vier voorspellingen: de bevrijding van het door de Engelsen belegerde Orléans, de kroning van Charles VII in Reims, de bevrijding van Parijs en de bevrijding van de Graaf van Orléans. De kroonprins laat haar in Poitiers onderzoeken, op haar religieuze denkbeelden en op maagdelijkheid, en gaat er uiteindelijk mee akkoord dat ze naar Orléans afreist.

Strijd
Daar komt ze binnen met een bevoorradingskonvooi, en weet ze de burgers en soldaten nieuwe moed te geven. Ze wordt inmiddels door vrijwel iedereen beschouwd als een door God gezondene. Behalve door de Engelsen, die haar uitschelden wanneer ze pogingen doet om hen over te halen het beleg op te heffen. Niet veel later gaat ze aan de leiding van diverse aanvallen op omliggende forten, en uiteindelijk trekken de Engelsen zich terug. Na deze overwinning willen de Franse troepen doorstoten naar Reims. Daar is wel een glorieuze overwinning voor nodig: de Fransen winnen de slag bij Patay, de eerste overwinning in een veldslag sinds jaren.

De weg naar Reims ligt vervolgens min of meer open, en op 17 juli wordt de dauphin tot koning van Frankrijk gekroond. Al snel daarna krijgt Jeanne ook Parijs als doel. Maar die stad wordt door de Bourgondiërs en de Engelsen verdedigd. Omliggende steden worden ingenomen of openen de poorten uit eigen beweging. Als Jeanne de stad Compiègne te hulp wil schieten gaat het jammerlijk mis: ze wordt gevangen genomen door de Bourgondiërs. Normaal gesproken zou ze door de betaling van losgeld weer vrij kunnen komen, maar Charles VII heeft daar even geen zin in, en Jeanne wordt een speelbal van intriges en politieke spelletjes. Sommigen willen haar voor de rechter brengen vanwege vermeende ketterij, anderen willen financieel een slaatje slaan. Uiteindelijk wordt ze voor 10.000 pond verkocht aan de Engelsen, en naar Rouen overgebracht.

Proces
De Engelsen berechten haar vervolgens in wat vooral een politiek proces blijkt. Om de legitimiteit van Charles VII als koning van Frankrijk te ondermijnen moet ze neergezet worden als ketter en heks. Het proces duurt lang, en Jeanne weet zich met allerlei spitsvondigheden te verdedigen. Toch moet ze uiteindelijk het onderspit delven, en op 30 mei 1431 wordt ze op de brandstapel om het leven gebracht. De belangrijkste beschuldiging die haar uiteindelijk het leven kost is nogal ridicuul: dat ze zich als man kleedt. Interessant is dat de teksten van het proces grotendeels overgeleverd zijn tot aan onze tijd, waardoor we een mooi beeld kunnen krijgen van hoe het in zijn werk ging, en wat Jeanne over zichzelf en haar visioenen vertelde.

Pas in 1456 wordt het proces nietig verklaard en wordt Jeanne gerehabiliteerd, nadat de Engelsen helemaal uit Frankrijk verdreven zijn en de strijdende partijen in Frankrijk zelf vrede hebben gesloten. Uiteindelijk wordt ze in de twintigste eeuw heilig verklaard door de Rooms-Katholieke kerk.

Bezienswaardigheden

Wanneer je op zoek wilt naar sporen van Jeanne d’Arc in Frankrijk, dan zijn de volgende plekken een goed vertrekpunt.

Domrémy-la-Pucelle
De geboorteplaats van Jeanne. Vandaag de dag kun je nog steeds een deel van haar geboortehuis zien, inclusief haar slaapkamer. Vlakbij vind je ook het Centre Johannique, een bezoekerscentrum met een overzicht van haar leven. Ten zuiden van het dorp, op een heuvel, staat ook de Basiliek van Bois-Chenu, een negentiende-eeuwse kerk op de plek waar Jeanne enkele van haar visioenen gehad zou hebben.

Vaucouleurs
In Vaucouleurs, waarvandaan Jeanne onder escorte richting Chinon vertrok, kun je onder meer de oude vestingwerken bekijken. En natuurlijk het kasteel van Vaucouleurs, waarvan een kapel en een gerestaureerde poort bewaard zijn gebleven. De poort van het kasteel diende ook als stadspoort, en hier onderdoor moet Jeanne zijn uitgereisd. Op 23 februari, de dag van vertrek, vindt hier jaarlijks een middeleeuws festival plaats, ter ere van Jeanne.

Château de Chinon
Van 1427 tot 1450 was dit de voornaamste verblijfsplek van de Franse kroonprins en later koning. De middeleeuwse burcht van Chinon ligt op een heuvel aan de oever van de Vienne. In de klokkentoren is een permanente expositie over Jeanne d’Arc te zien.

Orléans
De hoofdstad van de regio Centre-Val de Loire was het toneel van de belangrijkste periode uit het leven van Jeanne d’Arc. In en rond de stad zijn dan ook diverse plekken te bezoeken waar de geschiedenis van Jeanne een rol speelt. Bijvoorbeeld het voormalige stadhuis, Hôtel Groslot, waar je memorabilia uit de tijd van Jeanne kunt zien. En in het na de oorlog gereconstrueerde Hôtel Jacques Boucher, waar Jeanne in 1429 woonde, zijn interactieve displays met het verhaal van de belegering en er is een documentatiecentrum gevestigd. En wat ook niet mag ontbreken is een bezichtiging van de stadsmuren en verdedigingswerken uit de vijftiende eeuw en eerder.

Cathédrale de Reims
Wanneer je echt in de voetsporen van Jeanne wilt staan, dan kun je niet heen om de kathedraal van Reims. De prachtige gotische kathedraal is op zichzelf al een bezoek waard. Maar hier was ook de plek waar Jeanne aanwezig was bij de kroning van Charles VII. Op de plek waar ze toen ongeveer gestaan moet hebben, is nu een beeld van de heldin te zien. Ook voor de kathedraal staat nog een beeld van haar, te paard.

Rouen
In het bisschoppelijk paleis van Rouen, op precies de plek waar het proces tegen Jeanne gehouden is, vind je nu het Historial Jeanne d’Arc, een museum gewijd aan Jeanne. Het is een modern museum vol met multimedia waar de geschiedenis van Jeanne tot leven komt, op 1.000 vierkante meter. Bezoek ook het Place du Vieux-Marché, waar Jeanne ter dood werd gebracht op de brandstapel. Hier vind je nog de fundamenten van de kerk die er toen stond, en de resten van de schandpaal en de plek waar brandstapels werden opgericht.