Glanum, een Romeinse stad bij Saint-Rémy-de-Provence

Ergens op de plek waar bovenstaande foto gemaakt is, net buiten Saint-Rémy-de-Provence, stond in 1889 een eenzame schilder met zijn ezel. Vincent van Gogh was zijn naam, toen nog onbekend. Onbemind voelde hij zich ook, wat een van de redenen was dat hij in het nabijgelegen inrichting van Saint-Paul-de-Mausole verbleef. Hier schilderde hij enkele van zijn mooiste werken, met olijfbomen op de voorgrond, en het gebergte van de Alpilles op de achtergrond. Twee dingen kon de schilder op dat moment niet bedenken: dat zijn werken tegenwoordig voor miljoenen geveild worden, en dat pal onder zijn voeten in de olijfgaard, onder een dikke laag sediment, de overblijfselen van een complete Romeinse stad lagen.

Dat er in de buurt van Saint-Rémy-de-Provence Romeinse sporen zijn, was echter al eeuwenlang algemeen bekend. Aan de zuidkant van het dorp staan namelijk twee imposante overblijfselen, een mausoleum en een triomfboog. Deze twee monumenten werden van oudsher al ‘Les Antiques’ genoemd. Ook doken er in de omliggende velden regelmatig gebeeldhouwde natuurstenen op van diverse grootte. En als je goed kijkt zie je in de gevels van veel oude huizen in het dorp wel stenen verwerkt die zeer waarschijnlijk regelrecht uit de Klassieke Oudheid komen. Maar pas in de twintigste eeuw ontdekte men aan de hand van de talrijke vondsten dat er hier wat bijzonders onder de grond verborgen lag. Hoewel nog steeds maar een beperkt deel van de voormalige stad is blootgelegd, gaat het inmiddels om de belangrijkste Romeinse opgravingen van Frankrijk, samen met Vaison-la-Romaine, en eveneens een van de belangrijkste buiten Italië. Tijdens een rondwandeling over het terrein krijg je een goed beeld van de omvang en geschiedenis van de voormalige stad Glanum. Bovendien kun je genieten van de uitzichten op het grillige landschap van de Alpilles waartussen de ruïnes liggen.

Geschiedenis

Glanum werd in de zesde eeuw voor Christus gesticht door een Keltische stam, rond de plek van een bron die gewijd was aan de godheid Glan, ook wel Glanis genoemd. De rotsen aan weerskanten van de smalle vallei boden broodnodige bescherming in die tijd. Pas in de tweede eeuw voor Christus kwam de groei van de nederzetting echt op gang, voornamelijk omdat in die tijd juist Arles begon te stagneren, dat tot die tijd een grote aantrekkingskracht uitoefende. In de eerste periode van groei was er een grote Griekse invloed, wat zich onder meer in de bouwstijl uitte. Wanneer aan het begin van de eerste eeuw voor Christus de Romeinen steviger voet aan de grond krijgen, begint een periode van nog grotere bloei. Er verschijnt een uitgebreid en ingenieus waterstelsel voor de afwatering en watervoorziening, er komen grootse gebouwen zoals een forum met basiliek, thermen, tempels en huizen die getuigen van een zekere rijkdom van de inwoners. Heel erg lang heeft de voorspoed van Glanum echter niet geduurd. Rond 270 na Christus werd de stad verwoest door binnenvallende Germanen. De inwoners trokken een kilometer noordwaarts naar de plek waar nu Saint-Rémy ligt en gebruikten de ruïnes van Glanum als steengroeve. Een praktijk die tot in de middeleeuwen werd voortgezet tot Glanum langzamerhand onder een dikke laag aarde en gesteente verdween, afkomstig van modderstromen die na hevige regenval vanuit de Alpilles het land bedekten.

Opgravingen

Sinds 1921 worden er regelmatig opgravingen gedaan. Tegenwoordig is het terrein (betaald) te bezoeken, waarbij je een looproute kunt volgen aan de hand van een audiogids. Ook staan her en der borden met informatie en reconstructies van gebouwen. Op die manier kun je je een aardig goede voorstelling maken van hoe de stad er in de Romeinse tijd moet hebben uitgezien. Indrukwekkend zijn bijvoorbeeld de grootte van het forum en de twee tempels die naast elkaar stonden, waarvan er een een drietal gereconstrueerde pilaren heeft. Ook kun je zien hoe de stad in de loop der tijd veranderde en werd aangepast aan de tijd. Tot slot is het leuk om via een trap naar het uitzichtpunt te klimmen voor een totaaloverzicht. Bijzonder om hierbij te beseffen dat het zichtbare gedeelte slechts zo’n tien procent van de totale stad betreft.

Wil je meer van de opgravingen zien, dan kun je nog een bezoek brengen aan het Hôtel de Sade in Saint-Rémy-de-Provence, waar archeologische vondsten uit Glanum worden tentoongesteld. Daarnaast is het leuk om je bezoek in stijl af te sluiten bij het kleine restaurant van Glanum, waar ze ondermeer een bord met Romeinse versnaperingen serveren.