De ‘enclos paroissial’, pareltjes van architectuur in Bretagne

Er zijn bijzondere kerken en kathedralen genoeg in Frankrijk. Maar tijdens ons laatste verblijf in Bretagne kwamen we iets op het spoor dat ik nog niet kende: de ‘enclos pariossial’, dat zoiets betekent als parochie-erf. Je vindt ze alleen in Bretagne, met name aan de westkant, en de een is nog mooier dan de ander. We gingen op ontdekkingstocht langs drie van deze kerkelijke bouwwerken.

De enclos paroissiaux ontstonden in de loop van de zestiende en zeventiende eeuw, en zijn daardoor gebouwd in een prachtige barokstijl. Rivaliteit tussen de verschillende dorpen en steden zorgde ervoor dat ze uitbundiger en uitbundiger werden. Bijzonder is dat zelfs in enkele van de kleinste dorpen de meest indrukwekkende staan, als toonbeeld van een rijk verleden.

Want dat de inwoners van deze streek in die tijd deze complexe bouwwerken konden laten verrijzen, was met name te danken aan de welvaart die de regio kreeg door de handel en nijverheid. Basse-Bretagne, en vooral het tegenwoordige Finistère, lag immers op een strategische route tussen Spanje en Noord-Europa en trok daardoor veel handelsschepen. Ook de productie van linnen zorgde voor een toename van de rijkdom in de streek. Veel van dat geld verdween in de bouw van nieuwe kerken en huizen. Tegelijk met deze ontwikkeling, kwam er in de kerk namelijk een beweging op gang in reactie op de contra-reformatie – een periode waarin kerken juist soberder moesten. Het mocht inmiddels allemaal weer wat opvallender, kunst deed ertoe, de kerk mocht weer het mooiste bouwwerk in het dorp worden. En dat zorgde ervoor dat elk dorp het mooiste van het mooiste wilde hebben.

Tegenwoordig worden er zo’n zeventig kerken tot de enclos paroissiaux gerekend, de meeste daarvan in Finistère. Ze hebben allemaal min of meer dezelfde opbouw: een omheining, met daarin een kerk, begraafplaats, triomfboog, calvarie (kruisbeeld), knekelhuis, en vaak ook een waterput en kapel voor de relieken.

Lampaul-Guimiliau

De enclos paroissial van Lampaul-Guimiliau is aan de buitenkant vrij sober en oogt relatief klein in vergelijking met andere, maar heeft wel een zeer fraai interieur. Een groot deel van het koor gaat verborgen achter een imposant altaarstuk, versierd met allerlei bijbelse scènes in houtsnijwerk. Ook bezit de kerk een bijzondere graflegging, een beeldhouwwerk uit de zeventiende eeuw.

Guimiliau

Een van de mooiste voorbeelden van een enclos paroissial in Bretagne staat in het dorp Guimiliau. Het complex bestaat behalve uit een kerk onder meer ook uit een grafkapel, triomfboog en calvarie. Vooral die laatste is erg interessant, het monument heeft zo’n tweehonderd stenen figuren die vijfentwintig voorstellingen uitbeelden.

In Guimiliau staat bovendien het Centre d’interpretation, een klein museum dat een overzicht biedt van de geschiedenis van de enclos paroissiaux in Bretagne. De expositie is gratis te bezoeken en de moeite waard als je meer over deze bijzondere architectuur te weten wilt komen.

Saint-Thégonnec

Het meest bezocht van alle enclos pariossiaux is die van Saint-Thégonnec. Ook deze heeft een triomfboog, calvarie, ossuarium en uiteraard een kerk. In de crypte van het ossuarium is een bijzondere graflegging te bewonderen, die dateert uit 1699 tot 1702, van de hand van Jacques Lespagnol, een beeldhouwer uit Morlaix. De triomfboog is opvallend massief, het monument werd gebouwd tegen het eind van de zestiende eeuw. Het interieur van de kerk is ook hier weer prachtig versierd, met houtsnijwerk en een mooi gedecoreerd orgel.

Meer weten over de enclos paroissiaux? Kijk op de website van het Centre d’interprétation.