Brouage: vestingstad tussen de moerassen

Het is een bijzondere gewaarwording om op een op-en-top Franse plek ineens een winkeltje met Canadese producten aan te treffen. Het gebeurde ons in Brouage, een zestiende-eeuws versterkt plaatsje gelegen midden tussen de moerassen aan de kust van het departement Charente-Maritime. De reden? De stichter van de Canadese provincie Quebec, Samuel de Champlain, is afkomstig uit Brouage en dat feit wordt hier in ere gehouden.

Polders

Brouage ligt vlakbij Marennes-Plage, waar we een paar weken in een gîte verblijven. We hebben het plan om in de omgeving van Brouage en het dichtbij gelegen Hiers een wandeling te maken. Je vindt hier namelijk allerlei moerasachtige velden die wel wat weg hebben van de polders in Nederland. Het leuke is dat er bijzondere vogels voorkomen, zoals zwarte wouwen, ooievaars, reigers en lepelaars. Je hoeft er trouwens niet heel ver voor te wandelen, want ook tijdens een tochtje over de vestingwallen kun je al heel wat vogels spotten in de omliggende, waterrijke weilanden.

In het verleden zag deze streek er nog wat anders uit dan tegenwoordig. Er lagen hier diverse eilandjes in een verder drassig gebied dat regelmatig onder water stond. Die eigenschap van de streek zorgde voor de ideale omstandigheden voor het fabriceren van zout. Het zout van de Saintonge, de omgeving van Saintes, was internationaal in trek.

Kosmopolitische havenstad

Vanwege de handel in zout werd door lokale heerser Jacques de Pons in 1555 besloten om een haven te bouwen, ten noorden van het dorp Hiers. Dit werd Jacopolis sur Brouage, later Brouage. Korte tijd daarna bracht de toenmalige koning Charles IX een bezoek aan het havenstadje, en daarmee begon een periode van groei en bloei. Het werd een van de belangrijkste Franse havens en het was er opmerkelijk kosmopolitisch: volgens verhalen uit die tijd was het een soort “Babel waar men twintig talen sprak”. Een kleine herinnering daaraan is een inscriptie op een gevel in het Nederlands van die tijd: Wol Gode betrout, de heft wol gebout, in de Rue Champlain (wie op God vertrouwt, heeft goed gebouwd). Nederlanders wisten destijds het zout uit Brouage in het bijzonder te waarderen. Tot aan 1576 was de havenstad afwisselend protestant en katholiek. Onder Louis XIII en kardinaal Richelieu, die het beheer over de streek voerde, werden belangrijke verdedigingswerken aangelegd. In 1627 werd het de uitvalsbasis voor het beleg van La Rochelle en in 1685 vernieuwde Vauban de vestingwerken. Vanaf die tijd raakte Brouage echter in verval, omdat het zeeniveau daalde en de haven door verzanding moeilijker te bereiken was.

Samuel de Champlain

Zoals gezegd was de bekendste inwoner van het stadje de ontdekker en stichter van Quebec: Samuel de Champlain. Hij werd waarschijnlijk in 1574 geboren en reisde meer dan twintig keer naar Nouvelle-France. In 1608 stichtte hij de stad Quebec en verkende hij tal van gebieden in de ‘nieuwe wereld’. Hij schreef er boeken over vol en werd ook bestuurder van de ontdekte gebieden. Nog veel herinnert tegenwoordig aan deze man en zijn ontdekkingstochten. Zo vind je in Brouage de Rue du Quebec en de Rue Champlain, liggen in het Office de Tourisme tal van boeken over Champlain en is er een winkeltje met Canadese producten. Ook vanuit Canada is er belangstelling voor de geboorteplek van een van hun belangrijkste historische figuren. In Halifax ligt er in een park bijvoorbeeld nog een steen die afkomstig zou zijn van Champlains geboortehuis.

Vestingwerken

Ook als je wat minder geïnteresseerd bent in ontdekkingsreizigers is Brouage een niet te missen plek. Het grootste deel van de zestiende- en zeventiende-eeuwse vestingwerken zijn namelijk nog in goede staat bewaard gebleven of in de loop der tijd gerestaureerd. Opvallend zijn natuurlijk de wachthuisjes die de muren en bastions versieren, waarvan sommige nog origineel en andere gereconstrueerd zijn. Ook opmerkelijk zijn de glacière – een identiek gereconstrueerde diepe koele kelder voor de opslag van ijs en koude producten – het kruithuis en de soldatenverblijven. Aan de oostkant vind je verder nog de ‘port souterrain’, een opening in de stadsmuren waar schepen konden laden en lossen. Je kunt helemaal rondlopen over de verdedigingswallen, een afstand van ongeveer twee kilometer. Wij lopen een stuk over de westelijke wallen en gaan vervolgens dwars door het dorp richting het kruithuis aan de oostkant. We komen daarbij langs de kerk, die ook een bezichtiging waard is. Deze dateert uit het begin van de zeventiende eeuw en bevat onder meer gebrandschilderde ramen die de band tussen Quebec en Brouage verbeelden.