Beauvais: hoog, hoger, hoogst

Een verminkte stad, zo noemde generaal Charles de Gaulle Beauvais net na de Tweede Wereldoorlog. Met reden, want in juni 1940 was ongeveer tweederde van de binnenstad als gevolg van een bombardement van de Luftwaffe in vlammen opgegaan. Vele oeroude huizen uit de middeleeuwen en renaissance van de eens zo glorieuze stad waren reddeloos verloren gegaan. Nog steeds zijn de gevolgen van dat bombardement in de contouren van het stadscentrum terug te zien.

We bezochten Beauvais in 2020 tijdens onze terugreis uit de Pyreneeën, met name vanwege een bijzondere bezienswaardigheid: de kathedraal die in de boekjes staat als de kerk met het hoogste gotische schip van Frankrijk. Maar er is meer te zien in deze stad, alhoewel het centrum duidelijk van de oorlogsverschrikkingen te lijden heeft gehad.

Er zijn twee straatjes in Beauvais waar je nog een beetje kunt zien hoe ooit het complete centrum er uit moet hebben gezien: de Rue d’Alsace en de Rue Nicolas Pastour. Met name die laatste, want dit is een heel sfeervolle straat met aan weerskanten de typische middeleeuwse vakwerkhuizen die je in meer Noord-Franse steden en dorpen tegenkomt. Tot aan de twintigste eeuw was het overgrote deel van het centrum bezaaid met dit soort vakwerkgevels. De gaten die door de bommen zijn veroorzaakt, zijn tegenwoordig opgevuld met moderne appartementengebouwen. Het stratenplan is wel grotendeels gelijk gebleven.

Gelukkig is er ook nog veel ontsnapt aan de verwoestingen. Her en der wat vakwerkhuizen, maar belangrijker: de grote kathedraal in het centrum, het bisschoppelijk paleis, het classicistische achttiende-eeuwse stadhuis en een deel van de Romeinse stadsmuren. Want Beauvais is al een heel oude stad. In de eerste eeuw verrees hier een Romeinse stad onder de naam Caesaromagus, markt van Caesar. Later werd het hernoemd tot Bellovacum en in de derde eeuw verwoest door barbaarse invasies. In de vierde eeuw herbouwde men de stad en kwamen er grote muren en torens omheen die de inwoners in het vervolg moesten beschermen. In de middeleeuwen werd het een belangrijke bisschopsstad en steeg de welvaart door de handel in textiel.

Twee kerken

Op de fundamenten van een eerdere kapel bouwden de inwoners van Beauvais in de tiende eeuw een eerste grotere kathedraal. Een deel hiervan staat tegenwoordig nog overeind, tegen de nieuwere gotische kathedraal aan. Deze Notre-Dame de la Basse-Oeuvre had eigenlijk het veld moeten ruimen bij de bouw van de nieuwere kerk. Omdat voor de gotische kathedraal op een gegeven moment het geld op was, is deze kerk, in de pre-romaanse Karolingische stijl, bewaard gebleven. En dat is dubbel zo interessant, vanwege het feit dat in de gevel van het gebouw ook nog stenen uit de Romeinse tijd zijn hergebruikt. De beide kerken staan dicht tegen de vroegere stadsmuren aan. Aan de noord-en oostkant van de kathedraal vind je nog een aanzienlijk stuk overblijfselen van deze muur.

En dan de kathedraal zelf. Direct als we binnenlopen wordt onze blik vanzelf omhoog getrokken. Want hoewel uiteindelijk maar een klein deel van de geplande kerk af werd gebouwd, zijn de afmetingen enorm. Achtenveertig en een halve meter boven ons bevindt zich het hoogste punt van de gewelven van het koor. Aan weerszijden kleurrijke glas-in-loodramen, omlijst door de tegelijk ranke maar stevige gotische pilaren. Alhoewel, stevig… niet voor niets worden ze tegenwoordig ondersteund door dikke houten balken. Want hoe hoog het gebouw ook is, juist die hoogte maakte het te kwetsbaar. Een deel van de gewelven was vrij snel na het gereedkomen van het schip al ingestort. Om diverse redenen lag de bouw ook nog eens twee eeuwen stil, waarna in de zestiende eeuw besloten werd niet het schip af te bouwen maar er een kolossale toren op te zetten, zodat iedereen van verre deze prachtige kathedraal kon zien. En zo geschiede, er verrees een toren van honderddrieënvijftig meter hoogte, het hoogste bouwwerk uit de christenheid. Maar niet alleen het gebouw kon je van verre zien, ook de kwetsbaarheid ervan. Op 30 april 1573 stortte de toren met donderend geraas in, tijdens het uitgaan van de mis, op Hemelvaartsdag. De kosten om het gebouw te herstellen waren te groot om ooit nog aan het afmaken van het schip van de kerk te denken. Hoewel het gebouw in de Tweede Wereldoorlog ook door de bommen werd geraakt, bleef het verder grote verwoesting bespaard. Een aantal glas-in-loodramen was bij voorbaat al in veiligheid gebracht.

Ook nu nog blijft de kathedraal een fragiel bouwwerk. Toch liet onderzoek aan het begin van de eenentwintigste eeuw zien dat het op zich stevig staat. Het mist echter het tegenwicht van een schip aan de westkant, zoals bij andere gotische kathedralen van deze omvang. Met kerken als die van Amiens en Reims in het achterhoofd is het niet moeilijk voor te stellen hoe imposanter het gebouw nog had geweest als ook het schip er ooit zou zijn bij gebouwd. Aan de andere kant laat de geschiedenis van Beauvais’ kathedraal ook zien dat er grenzen zijn aan wat wij mensen kunnen bereiken.

Palais épiscopal

Naast de kathedraal ligt het bisschoppelijk paleis, dat deels uit de twaalfde eeuw stamt. Ook hier namen we even een kijkje, want hier is tegenwoordig het Musée de l’Oise gevestigd. Toen wij er waren, was een groot deel van het museum gesloten, maar kon je gratis een tijdelijke tentoonstelling bezoeken in een van de bijgebouwen aan het grote binnenplein van het paleis. De collecties van het museum bestaan met name uit schilderijen en beeldhouwwerk uit de zestiende tot de twintigste eeuw.