B

Bastides: de mooiste dorpjes van Zuidwest-Frankrijk

Het zijn de pareltjes van het zuidwesten van Frankrijk: bastides. Oeroude dorpjes die opvallen door een bijzonderheid: bijna allemaal hebben ze een vrijwel kaarsrecht stratenplan. Waarom hebben ze dat, en wat zijn de mooiste bastides in Frankrijk die je moet bezoeken? Ik zocht het voor je uit.

Streektips

Zelf ook de bastides van Zuidwest-Frankrijk verkennen? Misschien heb je wat aan deze tips!

Je kunt de bastides zien als de modelsteden van de middeleeuwen. In de twaalfde en dertiende eeuw was het zuidwesten van Frankrijk het toneel van rondtrekkende bendes en legers. De voortdurende strijd tussen de Engelsen en de Fransen in deze streek eiste een tol van de bevolking, die tot dan toe verspreid over het land woonde. Deels om de bevolking te beschermen, maar ook om de invloed te vergroten, kregen een aantal machthebbers uit die tijd het idee om nieuwe steden te stichten. Allemaal volgens een vrij strak schema, met in het midden een plein en eromheen strakke blokken met huizen. Lijkt een beetje op wat je in van die Amerikaanse megasteden ook wel ziet dus, alleen dan natuurlijk wel op wat kleinere schaal.

Foto: Office de Tourisme du Pays Cordais au Pays de Vaour
Foto: Office de Tourisme du Pays Cordais au Pays de Vaour


Cordes
Volgens historici is de eerste plaats die bastide genoemd mag worden het stadje Cordes, tegenwoordig Cordes-sur-Ciel geheten, in de Tarn. Deze werd in 1222 gebouwd door Raymond VII de Toulouse en had tot doel om de mensen te huisvesten die na de kruistochten tegen de Katharen hun woning hadden moeten verlaten. De inwoners van deze nieuwe stad profiteerden van de jaren van vrede die volgden, en groeiden al snel in rijkdom en aantal. Ze vergrootten hun huizen en maakten er ware stadspaleisjes van. De gouden eeuw van het stadje duurde van ongeveer de veertiende tot de zestiende eeuw. Vandaag de dag is er in Cordes nog veel dat herinnert aan deze tijd. Het is een prachtig voorbeeld van een bastide, een waar de straten niet zo kaarsrecht zijn als in andere, doordat het op een heuvel is gebouwd. Je kunt er door pittoreske oude straatjes lopen en waant je voortdurend in een andere tijd.

De vestiging in een bastide was niet vrijblijvend. Wanneer je als 13e-eeuwer besloot om je in zo’n nieuwe stad te vestigen, had je allerlei regels waar je je aan moest houden, zoals bijvoorbeeld het uiterlijk van je huis. Maar je kreeg er ook veel voor terug. In een zogenaamde Charte de coutumes werden de voordelen puntsgewijs vastgelegd, en deze werd gebruikt alsof het een soort reclamefolder voor een nieuwe woonwijk was.

Iedere bastide bestond uit drie, en soms vier verschillende terreinsoorten. Zo kreeg je als gezin een stukje grond om een huis op neer te zetten (ayrals), je kreeg een tuin net buiten de stad (cazals) en buiten de stadsmuur kreeg je land om te bewerken, arpents geheten. Sommige bastides hadden bovendien nog wijngaarden om te verdelen. Verder waren er allerlei voordeeltjes voor de mensen die in een bastide woonden. Zo hoefden ze veel minder belasting te betalen dan de mensen in omwonende boerderijen en dorpen. Ook kon je bijvoorbeeld veel minder makkelijk gearresteerd of vervolgd worden en bezat je zo een zekere rechtszekerheid. Een van de Chartes die bewaard is gebleven is die van Beaumont-du-Périgord, en die geeft een mooi inkijkje in de manier waarop mensen aangemoedigd werden zich er te vestigen.

La Bastide-Clairence
Bastides vind je in alle uithoeken van het zuidwesten van Frankrijk. Een heel mooi dorpje in Frans Baskenland is La Bastide-Clairence. Hier tref je een bijzondere mengeling van de typische bastide-vorm met Baskische architectuur, waarvan de vakwerkgevels een herkenbaar element vormen. Ook bijzonder in dit dorp is de kerk, met het schitterende houten interieur. De bastide werd aan het einde van de dertiende eeuw gebouwd.

Foto: Office de Tourisme La Bastide-Clairence
Foto: Office de Tourisme La Bastide-Clairence

Monpazier
Aan het andere uiterste van de bastide-streek ligt Monpazier, een van de mooiste dorpjes van de Dordogne. Ook hier zie je nog onmiskenbaar het rechthoekige stratenplan van deze nouvelle ville. Het dorp is een van de best bewaarde bastides, doordat het relatief ongeschonden de oorlogen in de loop der tijd overleefde. Monpazier werd in 1284 gesticht op gezag van de Engelse koning, die toen heerser was over dit gebied. Het doel was ondermeer om stabiliteit te genereren in dit zwaar bevochten en verdeelde stukje Frankrijk. De inwoners profiteerden van talloze voordelen. Zo waren ze bijvoorbeeld vrijgesteld van belasting. Opvallend in Monpazier is onder meer de bogengalerij en de drie poorten die bewaard zijn gebleven.

Foto: Pays des Bastides
Foto: Pays des Bastides

Monflanquin
Een halfuurtje rijden van Monpazier vind je het ei-vormige Monflanquin, gelegen op een verhoging in het landschap. In 1256 begon Alphonse de Poitiers hier met de bouw van een bastide. De stad kwam vervolgens een tijdje in handen van de Engelsen, maar in 1374 hielpen de inwoners mee met het Franse leger om de Engelse legers te verdrijven uit de streek. Aan het centrale plein in het stadje ligt het Office de Tourisme, met daarin over twee verdiepingen het Musée des Bastides, waar je meegenomen wordt de geschiedenis in en alles leert over deze bijzondere steden in het zuidwesten van Frankrijk.

Bastide de Fourcès
Niet alle bastides waren rechthoekig. Daarvan getuigt de bastide van Fourcès, een kleine maar fijne bastide met een ronde vorm. De huizen vormen een cirkel met twee à drie rijen rondom het centrale plein. Ondermeer bezienswaardig zijn de toren, een kasteel uit de vijftiende eeuw en een kerkje dat waarschijnlijk preromaans is. Op het ronde plein in het dorp vinden geregeld evenementen plaats. Zoals bijvoorbeeld een uitbundige bloemenmarkt in april en een boekenmarkt in juli, en in de zomer maandelijks een brocantemarkt.

Villefranche-de-Rouergue
Het idee was dat bastides uit zouden groeien tot grote steden, maar lang niet alle bastides waren ook succesvol. Dat blijkt alleen al uit het feit dat de hierboven genoemde stadjes altijd relatief klein zijn gebleven. Maar hier en daar waren er bastides die uitgroeiden tot echte steden. Een hele bekende daarvan is de benedenstad van Carcassonne. Maar ook een mooi voorbeeld is Villefranche-de-Rouergue. Deze telt nu zo’n 12.000 inwoners, en is in de loop der tijd uitgegroeid tot een stad van formaat. Maar ook hier herken je nog goed het originele stratenplan, met het plein en de rechthoekige vormen waarin de stad eromheen gebouwd is. In de stad vind je nog veel goed bewaard gebleven huizen uit de late middeleeuwen.

Beaumont-du-Périgord
Eerder noemde ik het al even, Beaumont-du-Périgord, het plaatsje waarvan de Charte de coutumes nog is bewaard gebleven. Het stadje zelf is ook de moeite van het bezoeken waard. Sinds een paar jaar is het centrale plein autovrij gemaakt en helemaal opgeknapt, waardoor het weer de charme van vroeger heeft gekregen. Je vindt er verder onder meer een versterkte kerk en middeleeuwse versterkingen. Het stratenplan is in de vorm van een H, en een groot aantal oude huizen staan er bijna nog net zo bij als eeuwen geleden. Iedere dinsdag- en zaterdagmorgen is er een markt met regionale producten.

Foto: Pays des Bastides
Foto: Pays des Bastides

Villeréal
Op de grens van de Dordognestreek vind je dit leuke stadje, met onder meer een eeuwenoude markthal. Ook de kerk stamt uit de begintijd van de oprichting van de bastide, rond 1267. Deze diende als laatste toevlucht voor de inwoners, vandaar de dikke stenen muren en de imposante verdedigingstoren. Diverse fraaie huizen met houten vakwerkgevels sieren het stadje. In de loop der eeuwen werd Villeréal weinig gespaard, maar gelukkig is er nog altijd veel ouds te bewonderen.

Foto: Villeréal
Foto: Villeréal

Heb jij nog tips voor mooie bastides in Zuidwest-Frankrijk?

Martijn

Bonjour! Ik ben Martijn, oprichter van Frankrijk Puur. Van jongs af aan kom ik graag in Frankrijk. Door mijn studie Franse Taal & Cultuur ben ik nog meer van het land en de Franse gewoontes gaan houden. Op Frankrijk Puur beschrijf ik onze ervaringen in Frankrijk en geef ik je tips voor leuke plekken.

Vragen, opmerkingen, tips? Neem contact op via martijn@frankrijkpuur.nl!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *