A

Arles, het kleine Rome van de Provence

Arles

Als je een idee wilt krijgen van het leven in een Gallo-Romeinse stad tweeduizend jaar geleden, dan moet je naar Arles. Ga in de voetsporen van een Romein, die de dag begon met een verfrissend bad in de thermen, vervolgens het forum bezocht om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes en de dag afsloot met een spektakel in het imposante amfitheater. Of, als hij wat meer literair onderlegd was, met een boeiend toneelspel in het nabijgelegen theater. Ging hij op reis, dan verliet hij de stad over de Via Aurelia die langs Alyscamps leidt, met de graven van de overledenen aan je linker- en rechterhand.

Streektips

Ook op ontdekkingstocht in Arles? Misschien heb je dan wat aan deze tips!

Arles is een van de steden met de meeste overblijfselen uit de Romeinse tijd in Frankrijk. Tot de bezienswaardigheden van de stad behoren onder meer de arena, het theater, de thermen en allerlei kleinere restanten van het eens zo machtige rijk. De stad heeft bovendien nog veel meer te bieden, zoals een middeleeuwse kloostergang, een kerk met een bijzonder portaal, gezellige kleurrijke straten, leuke pleinen en interessante musea. Het is de stad waar Vincent van Gogh enige tijd verbleef en enkele van zijn bekendste werken schilderde. Arles is bovendien toegangspoort tot de Camargue, het moerasgebied in het zuiden met ondermeer bijzondere vogelsoorten, halfwilde paarden, stieren, rijstvelden en wijngaarden.

Romeinse tijd

Arles ontstond als Keltisch-Ligurisch oppidum rond de zesde eeuw voor Christus. Het lag op een strategische plek dichtbij de monding van de Rhône. Dat vonden ook de Grieken die rond 600 Marseille stichtten en vandaar uit ook verder de Rhône op trokken. In 122 voor Christus vestigden de Romeinen zich in de Provence. In 46 voor Christus werd het officieel een Romeinse kolonie, bestemd voor veteranen uit het leger. In combinatie met de groei van de handel over de Rhône betekende dit het begin van een periode van grote bloei, wat zich uitte in allerlei indrukwekkende Romeinse gebouwen, waarvan er nu nog een paar resteren. Halverwege de derde eeuw kreeg het christendom voet aan de grond, de eerste vermelding van een bisschop – Marcianus – dateert uit 254. In de middeleeuwen kreeg de stad te maken met dezelfde problemen als de rest van Frankrijk: invallen van Germaanse stammen, later de vikingen en Saracenen, en geregeld ook de uitbraak van een pestepidemie. Gaandeweg werden de stenen van de Romeinse gebouwen hergebruikt en verdwenen de restanten van de monumenten onder een nieuwe laag bouwwerken.

Voordeelpas

Om alle bezienswaardigheden van Arles te bekijken kun je gerust meerdere dagen uittrekken. Wij bezochten de stad tweemaal tijdens ons verblijf op camping Huttopia Fontvieille, dat op twintig minuten rijden ligt. Handig is dat het toerismebureau van de stad een pas heeft ontwikkeld waarmee je goedkoop toegang krijgt tot de musea en monumenten. Er zijn twee keuzes, de Pass Liberté en de Pass Avantage. De eerste is één maand geldig en biedt toegang tot vier monumenten naar keuze, het Musée Réattu en het Musée de la Camargue of het Musée Arles Antique. De Avantage-pas is zes maanden geldig en biedt toegang tot zes monumenten, het Musée Réattu, het Musée de la Camargue en het Musée Arles Antique. Wij kiezen voor de laatste, die op dit moment zestien euro kost. Kinderen tot 18 jaar mogen onder begeleiding van een volwassene overal gratis naar binnen. De pas is bij het Office de Tourisme te koop.

Cryptoportique en forum

De eerste Romeinse bezienswaardigheid die we bezoeken is het cryptoportique. Een cryptoportique is een ondergrondse ruimte met gewelven, die vroeger waarschijnlijk in gebruik was als opslagruimte. Het had echter voornamelijk als functie om bovenliggende gebouwen te ondersteunen, en, in het geval van Arles, om het bovenliggende forum waterpas te maken, aangezien het terrein hier niet vlak is. Je vindt ze op meerdere plekken in Frankrijk, waaronder in Reims, maar die van Arles zijn bijzonder uitgebreid en je krijgt er een beter idee van de afmetingen van het vroegere forum. De toegang tot het cryptoportique ligt in het stadhuis aan het centrale plein, waar ook nog een grote Romeinse obelisk te bewonderen is die vroeger bij het circus – de renbaan – stond.

Bovengronds is er van het forum beduidend minder te bespeuren. Op het Place du Forum vind je in de gevel van een gebouw nog twee zuilen en een stuk van de gevel van een oude tempel. Op de binnenplaats van het Museon Arlaten zijn nog wat andere ruïnes van het forum te zien.

Thermes de Constantin

In de vierde eeuw, toen keizer Constantijn in Arelate verbleef, werd een nieuw badhuis gebouwd. In de loop der tijd werd het gebouw hergebruikt en flink verbouwd, doordat men huizen in en tegen de muren van het badhuis ging bouwen. Vanaf de negentiende eeuw werd een deel van de voormalige thermen weer zichtbaar gemaakt door de latere toevoegingen te verwijderen. Wat rest zijn grote delen van het caldarium, met de verwarming via hypocaustum, het laconicum of zweetbad en het tepidarium, ofwel de lauw-warme ruimte. Na de thermen van Cluny in Parijs en die van Cassinomagus in de Charente is het een van de best bewaarde badhuizen van Frankrijk.

Les Arènes

Het meest opvallende overblijfsel van de Romeinse tijd is het kolossale amfitheater in het centrum van Arles. Het bouwwerk meet ongeveer 135 meter in lengte en 110 meter in de breedte en telt 120 bogen verdeeld over twee niveaus. Het werd gebouwd in 90 na Christus, ruim een decennium na het Colosseum in Rome. De buitenste ringen en de inwendige trappenhuizen zijn nog goed bewaard gebleven, dat geldt helaas niet voor wat betreft de tribunes. Het gebouw was tot halverwege de zesde eeuw in gebruik voor gevechten en uitvoeringen, daarna kwam er een periode van onzekerheid in de regio en bouwden de inwoners van de stad hoe langer hoe meer huisjes in het binnenste van het amfitheater. Er verrezen zelfs torens aan weerskanten, waardoor het complex meer iets weg kreeg van een kasteel. In de negentiende eeuw werd besloten de toevoegingen te verwijderen en kreeg het weer de oude functie terug. Tegenwoordig worden er geregeld stierengevechten gehouden. Aan de buitenste ring werden grote metalen constructies met houten tribunes toegevoegd.

Theater

Het nabijgelegen theater van Arles was een van de eerste theaters van steen in de Romeinse wereld. Het werd rond 12 voor Christus voltooid en bood ooit plaats aan zo’n tienduizend mensen. Die kwamen voor toneelvoorstellingen, een populair uitje voor zowel rijke als armere inwoners.

Het kost enige verbeeldingskracht om ter plekke je voor te stellen hoe het theater eruit moet hebben gezien. Als je wel eens in Orange geweest bent of daar afbeeldingen van hebt gezien lukt dat al wat beter. Net als andere Romeinse theaters had die van Arles ook een imposante achterwand, verfraaid met een honderdtal zuilen. Daar staan er nu nog twee wat eenzaam van overeind. Ook was het gedecoreerd met beeldhouwwerken. In de zeventiende eeuw werd hier een schitterend Venusbeeld teruggevonden, dat vandaag de dag te bewonderen is in het Louvre te Parijs, in dezelfde zaal als de Venus van Milo.

Ook hier werden in de loop der tijd huizen en andere gebouwen bovenop de fundamenten van het theater geplaatst. Deze werden eveneens in de achttiende eeuw weer verwijderd, waardoor de restanten weer vrij kwamen te liggen. Net als in het amfitheater worden hier tegenwoordig weer regelmatig voorstellingen gegeven.

Alyscamps

Onze eerste dag in Arles sluiten we af met een bezoek aan Alyscamps. Dit ligt net buiten de voormalige stadsmuren van de Romeinse stad. In de Klassieke Oudheid begroef men de doden net buiten de stadsmuren, vaak langs uitvalswegen. Het was gewoonte om de graven te voorzien van allerlei grafschriften, een soort boodschap van de doden aan de reizigers die er voorbijkwamen. Hoe rijker de familie, hoe indrukwekkender de tombes en sarcofagen. De Alyscamps, het Provençaalse woord voor Champs Élysées, was in gebruik tot ver in de middeleeuwen. Inmiddels zijn de oudste en mooiste sarcofagen in diverse musea beland, maar omdat er nog rijen met verweerde sarcofagen langs het pad staan opgesteld kun je nog een goed beeld krijgen van hoe het er hier al eeuwenlang heeft uitgezien. Aan het eind van het pad vind je de Sint-Honoratus-kerk. Deze dateert uit de twaalfde eeuw en staat op de resten van een eerdere kerk. Het gebouw werd nooit helemaal afgemaakt. Alyscamps is ook een van de plekken in Arles waar Vincent van Gogh schilderde.

Cathédrale en Cloître Saint-Trophime

Omdat we nog lang niet alles van Arles hebben gezien en we toch in de buurt verblijven, besluiten we er nog een dag aan vast te knopen. Voornamelijk om het archeologische museum te bekijken, maar die middag lopen we ook nog weer even naar het centrum. Middenin het centrum van Arles vind je de kathedraal van de stad. Deze staat op de plek van een eerdere kerk, die gebouwd werd met onder andere stenen van het Romeinse theater. De huidige Cathédrale Saint-Trophime is een mooi staaltje Provençaals-Romaanse architectuur. Het meest opvallend is het portaal, dat fraai gerestaureerd is.

Omdat we de toeristenpas nog hebben, besluiten we ook nog even bij het aangrenzende klooster naar binnen te lopen. Deze wordt met name geroemd vanwege de romaanse kloostergang, met zuilen die versierd zijn met kunstige kapittelen met allerhande voorstellingen.

Musée Départemental Arles Antique

We trekken een hele morgen uit voor een bezoek aan het archeologische museum van Arles. Hier kom je namelijk alles te weten over de Romeinse wortels van de stad. En het museum heeft enkele indrukwekkende hoogtepunten. Je begint met een overzicht van wat prehistorische vondsten, waaronder een steen met ingekerfde afbeeldingen die gevonden werd in het oppidum van Caisses Jean-Jean. Nog interessanter wordt het wanneer je de Romeinse tijd binnenwandelt. Nauwgezet wordt de opkomst en groei van de stad geschetst. Ook de kilometerslange aquaducten die in de omgeving zijn gevonden komen aan bod. Een van de topstukken uit het museum is een borstbeeld van Caesar, dat in 2008 uit de Rhône werd opgedoken. Enkele jaren daarvoor was in diezelfde rivier ook al een vrijwel complete platbodem gevonden. Deze werd na jaren van schoonmaken en prepareren vanaf 2013 tentoongesteld in het museum. Het is bijzonder om langs het schip te lopen en alle details van dichtbij te bekijken. Het kost niet veel moeite om je voor te stellen hoe deze boot tweeduizend jaar geleden over de Rhône voer. In en om het schip werd ook allerlei lading gevonden, die eveneens in het museum te vinden is. Interessant is de korte documentaire die gemaakt werd van de vondst van het schip tot aan de plaatsing in het museum.

Je kunt gerust een paar uur in het museum besteden, want de collectie bevat nog veel meer moois. Zo kun je allerlei maquettes bekijken van de Romeinse gebouwen, zoals het theater, de thermen en het forum. Ook zijn er prachtige mozaïeken te zien, via een loopbrug kun je ze ook van bovenaf bekijken. Tot slot lopen we langs de uitgebreide collectie van Romeinse en vroegchristelijke sarcofagen, die zijn voorzien van schitterend beeldhouwwerk.

Quartier de la Roquette

Onze laatste ontdekking van Arles is de wijk Roquette. Deze ontstond in de middeleeuwen en was voornamelijk een thuis voor mensen die van de rivier leefden, zoals vissers en scheepslieden. Lange tijd was het een wat vervallen volkswijk aan de rand van de stad, maar sinds een aantal jaar is het langzaamaan omgevormd tot een hippe stadswijk die helemaal bij Arles hoort. De gevels van de huizen zijn in vrolijke kleuren geschilderd, je vindt er allerlei restanten van vroeger, let bijvoorbeeld eens op de vele religieuze beelden die aan de gevels op de hoeken van straten hangen. Naast de vele schilderachtige straatjes met pastelkleurige huizen en veel groen op straat, zijn er ook een paar leuke pleintjes te ontdekken. Op een ervan strijken we neer bij L’Antonelle, le bistrot. We genieten er van de sfeer op het plein, maar bovenal ook van het eten: verse, lokale producten, mooi opgemaakte borden.

Locatie

Bekijk al onze tips op een handige overzichtskaart!

Martijn

Bonjour! Ik ben Martijn, oprichter van Frankrijk Puur. Van jongs af aan kom ik graag in Frankrijk. Door mijn studie Franse Taal & Cultuur ben ik nog meer van het land en de Franse gewoontes gaan houden. Op Frankrijk Puur beschrijf ik onze ervaringen in Frankrijk en geef ik je tips voor leuke plekken.

Vragen, opmerkingen, tips? Neem contact op via martijn@frankrijkpuur.nl!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *