Saint-Benoît-sur-Loire
Centre-Val de LoireLoiret

Abdij van Fleury in Saint-Benoît-sur-Loire

Een stukje voor Orléans maakt de rivier de Loire enkele scherpe bochten. In een van deze meanders ligt het dorp Saint-Benoît-sur-Loire. Op het eerste gezicht een dorp als zoveel andere, met een plein, wat oude huizen en een abdij. Ware het niet dat de Abbaye de Fleury ooit een van de belangrijkste culturele centra van het land was, én dat in de abdijkerk de (vermeende) overblijfselen liggen van iemand die aan de wieg stond van het kloosterleven binnen de katholieke kerk: Benedictus van Nursia.

Streektips

Zelf ook een bezoek brengen aan Saint-Benoît-sur-Loire? Misschien heb je wat aan deze tips!

Ora et labora

Hoe kwamen de botten van deze Italiaanse kloosterling uit de zesde eeuw midden in Frankrijk terecht? Benedictus van Nursia, bekend van zijn uitspraak ‘ora et labora (bid en werk)’, werd geboren in een periode waarin het Romeinse Rijk in verval was geraakt. Hij trok zich terug, eerst als kluizenaar en later in een klooster. Mede dankzij het kloosterleven bleven veel boeken uit de Klassieke Oudheid in deze periode van verval bewaard, omdat kloosterlingen zich gingen richten op het kopiëren en verzamelen van oude boeken. Benedictus trok naar Monte Cassino in de buurt van Rome, waar hij een klooster begon, dat onder meer beroemd zou worden vanwege de bibliotheek met manuscripten. De kloosterregels die hij opstelde vonden in tal van andere ‘benedictijner’ kloosters in West-Europa navolging.

Abdij van Fleury

In de zevende eeuw kreeg de toenmalige bisschop van Orléans het idee om een abdij op te richten naar de kloosterregels van Benedictus. Hij krijgt de zegen van koning Clovis II en ruilt een van zijn bezittingen tegen een koninklijk landgoed aan de oever van de Loire, waar de Abdij van Fleury verrijst. De tweede abt van dit klooster hoort dat de overblijfselen van de stichter van de orde, Benedictus, in Italië aan hun lot zijn overgelaten en besluit een expeditie op poten te zetten om de botten naar Frankrijk te halen. Na een wonderlijke gebeurtenis vinden de monniken in de buurt van de Monte Cassino de resten terug, evenals de overblijfselen van Benedictus’ zus Scholastica. Ze nemen alles mee naar Frankrijk en zo groeit de abdij uit tot een belangrijk pelgrimsoord. Overigens houdt men er in het klooster van Monte Cassino de mening op na dat de overblijfselen nog altijd in Italië liggen.

In de negende eeuw kwamen de Noormannen de kusten en rivieren van Frankrijk plunderen, en ook zo ver landinwaarts langs de Loire was het niet veilig. De relieken werden echter op tijd weggehaald en toen de rust was weergekeerd kende de abdij een periode van grote groei. In die tijd was het een van de belangrijkste plekken waar manuscripten werden vervaardigd en de beroemde bibliotheek telde duizenden boeken, waarvan de oudsten uit de vijfde eeuw stammen en uit Italië afkomstig zijn. In de zestiende eeuw werd de abdij veroverd door hugenoten en in die tijd verdwenen veel boeken. Tegenwoordig zijn er nog een paar honderd bekend waarvan zeker is dat ze uit de bibliotheek van de Abdij van Fleury stammen. Ze liggen in diverse bibliotheken over de hele wereld, met onder meer een aantal in de Universiteitsbibliotheek van Leiden, in Bern en in de Vaticaanse bibliotheek.

Le Belvédère

Op onze terugreis vanuit de Charente-Maritime besluiten we nog een weekend halverwege door te brengen. We vinden een gîte in het dorp Saint-Benoît-sur-Loire, en als we ons verdiepen in wat er hier te zien is, hoeven we niet lang na te denken om hier tijdens het Paasweekend te verblijven. Het bijzondere verhaal achter deze vrij onbekende abdij trekt onze aandacht, en zo ook het in een dorp verderop gelegen Oratoire de Germigny-de-Prés, een van de oudste kerkjes van Frankrijk.

Onze gîte bevindt zich aan het marktplein in het dorp, en aan datzelfde marktplein ligt ook ‘Le Belvédère’: een museum over de abdij en de romaanse architectuur en kunst. Het is een goed idee om voorafgaand aan een bezoek aan de abdijkerk eerst dit centre d’interprétation binnen te duiken. Zo kom je goed beslagen ten ijs en weet je een beetje waar je op moet letten bij de bezichtiging van de kerk. In het interactieve museum vind je onder meer een tijdlijn, informatie over middeleeuwse bibliotheken en van alles over de constructie van de abdij. Bovenin heb je bovendien een terras met een mooi uitzicht over de abdijkerk.

Portiek

Na het museum lopen we door een steegje richting de abdijkerk. Deze werd vanaf de elfde eeuw gebouwd, nadat de vorige kerk in verval was geraakt. In en om de opvallend grote kerk is veel te zien. Zo heeft de kerk bijvoorbeeld een bijzonder portiek onder de klokkentoren. De toren rust op een twaalftal imposante pilaren, voorzien van kapitelen met voornamelijk Bijbelse voorstellingen. De architectuur roept associaties op met het hemelse Jeruzalem, dat volgens het Bijbelboek Openbaringen voorzien was van drie poorten per windrichting, die nooit gesloten zouden zijn. Op de kapitelen zijn illustraties te zien die met het laatste Bijbelboek te maken hebben.

Als je de kerk binnenloopt, valt op hoe hoog het schip is, voor een abdijkerk. Het gebouw heeft kathedraal-achtige proporties, wat bijzonder is gezien het feit dat er nooit bijzonder veel monniken in deze abdij gevestigd waren, op het hoogtepunt waarschijnlijk nog geen honderd. Het toont echter wel de aantrekkingskracht die de relieken van Benedictus hadden op pelgrims, die van heinde en verre kwamen. En nog steeds weten pelgrims de kerk te vinden. Hoogtepunt van een bezoek aan de kerk is dan ook het afdalen in de crypte. Het kistje met overblijfselen staat in de centrale pilaar van de crypte. Op het bankje ervoor zitten wat mensen te bidden, er heerst een serene stilte in de donkere ruimte.

Mozaïek

Wat je ook niet mag missen is het noordportaal, dat uit de twaalfde of dertiende eeuw afkomstig is en een rijk versierd tympaan heeft. Middelpunt is Christus op de troon, omringd door de vier evangelisten. Sta je in de kerk, dan moet je ook even op de andere kant van het portaal letten. Boven de deur zie je namelijk prachtig in beeld hoe een middeleeuwse beeldhouwer te werk ging. Er is hier namelijk een niet afgerond beeldhouwwerk ontdekt, waarin je de diverse stadia van het beeldhouwen kunt zien: van ruwe schetsen tot fijn uitgewerkte details.

Ook bijzonder is het mozaïek dat in het koor ligt. Het gaat om een tegelvloer uit de vierde of vijfde eeuw uit de omgeving van Ravenna in Italië, uit een vroegchristelijke kerk. Deze werd rond het jaar duizend naar de Abdij van Fleury gebracht. Op de vloer vind je het grafmonument van Philippe I, de eerste koning van het huis van Capet. Deze ligt op zijn wens onder het koor van de kerk begraven.

De Franse revolutie betekende het einde van honderden jaren aan kloosterleven. Sinds 1944 is er echter weer een kleine gemeenschap van enkele tientallen benedictijner monniken hier gevestigd. Ze leven van ambachtelijke producten die ze in een winkeltje verkopen, van giften en van de ontvangst van gasten. Het is namelijk ook mogelijk om hier als gast te verblijven, voor bijvoorbeeld een retraite. In het klooster heerst een vredige stilte, en als gast kun je meedoen aan de dagelijkse diensten in de kerk.

Saint-Benoît-sur-Loire

Als je bent uitgekeken in de kerk, is het ook de moeite waard om nog even de rest van Saint-Benoît te verkennen. Aan het marktplein vind je bijvoorbeeld ook nog een middeleeuws huis met fraaie gevel, bijgenaamd het Maison des Templiers. Verder kun je rondom het dorp nog langs een deel van de oude gracht lopen die het dorp omringde en bescherming bood. Tot slot is het ook een aanrader om naar de Loire te lopen, bij de oude haven waar vroeger de schepen geladen werden, toen de Loire nog een belangrijke handelsader was.

Gratis ebook over Frankrijk

ABONNEER OP DE NIEUWSBRIEF MET FRANKRIJKTIPS EN ONTVANG EEN GRATIS EBOOK

  1. Fake Nobbe zegt:

    naar aanleiding van een stukje over de stad Laon dit jaar naar de Champagne streek gegaan. Wat een leuke stad en een interessante kerk/basiliek. Bedankt voor de tip

Geef je reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Misschien vind je dit ook interessant